Srednjevekovni grad Petrus

Srednji vek u kulturnoj istoriji Srbije predstavlja jedan od najplodnijih perioda. Najlepši manastiri, freske, utvrđenja nastali su u vreme uspostavljanja crkvene i državne vlasti, pa sve do pada srpske države pod tursku vlast. U novom tekstu upoznajem vas sa srednjovekovnim gradom Petrus i Petruškom oblašću, koji nisu toliko poznati u istoriji, a značajan su deo srpske kulturne baštine.

Nastanak
Veruje se da je na mestu Petrusa postojalo utvrđenje još iz doba Rimljana, što nam pokazuju pronađeni rimski novčići iz tog perioda, koji se danas čuvaju u Zavičajnom muzeju grada Paraćina. Istraživanja su pokazala da je u 6. veku ovde postojalo vizantijsko utvrđenje verovatno podignuto u vreme Justinijanovih radova na utvrđivanju vizantijske vlasti, budući da su njegovi ostaci pronađeni u temeljima tvrđave. U okolini Petrusa se u 10. veku naseljavaju monasi i isposnici, a od doba Stefana Nemanje ova oblast predstavlja pograničnu župu i jedinu oblast na desnoj obali Velike Morave koja je stalno bila pod vlašću Nemanjića. Car Dušan je sredinom 14. veka dodeljuje županu Vukoslavu i smatra se da je on završio tvrđavu čiji su ostaci danas vidljivi. Nakon Vukoslavljeve smrti upravljanje tvrđavom i okolinom prelazi u ruke njegovog sina vojvode Crepa, kod se mlađi sin Držman mazonašio u manastiru Lešje. Početkom devete decenije 14. veka vojvoda Crep sa svojim susedom Vitomirom razbija Osmanlijsku vojsku na reci Dobravici, posle čega je najverovatnije umro budući da se njegovo ime ne pojavljuje u vezi sa bitkama kod Pločnika i na Kosovu. Njega je nasledio sin, poznat samo pod monaškim imenom Venedikt. Poslednji istorijski podatak o gradu Petrus vezuje se za 1413. godinu kada ga je zajedno sa većim brojem drugih tvrđava zauzeo Bajazitov sin Musa.

Izgled tvrđave

Petrus se nalazi na uzvišenju iznad reke Crnice, ima osnovu izduženog šestougla koja prati oblik terena. Grad se sastojao iz dva dela: šireg-gradskog, opasanog zidovima širine do 1 metar, i Malog grada-citadele, smeštenog na vrhu brda zvanog Bula. Mali grad sa Donžon kulom, zaštićen je veštačkim šancem, smešten na zapadnoj strani, na najvišoj tački utvrđenja. Mali grad zauzima površinu od oko 1300 metara kvadratnih, a građen je od lomljenog kamena i krečnog maltera. Na gradu se nalazi i veliki kamen visine 6 metara i dužine oko 8 metara u narodu prozvan Krstata stena.

Legende vezane za grad Petrus

Jedna legenda navodi da je Petrus kao pogranično utvrđenje kneza Lazara upozoravao signalima kneza u Kruševcu od upada otomanskih plačkaških četa. Naime, kada bi neka od njih bila uočena u Petrusu je paljena vatra koja se videla u selu Lešje, kod manastira Presvete Bogorodice u kojem je monah bio brat vojvode Crepa Dionisije (Držman). Tamo je paljena vatra koja se videla u utvrđenju u Stalaću, gde je paljena vatra na vrhu kule Todora od Stalaća. Ovo je bio znak opasnosti koji se video u Kruševcu. Još jedna legenda vezana za ovo doba govori o likavstvu zapovednika tvrđave Petrus, koji se spasao grad od Osmanlija nakon Kosovskog boja. On je u tvrđavi okupio sve konjanike i zapovedio da se konjima okrenu potkovice nakon čega je sa svim stanovnicima izašao iz grada. Kada su Turci stigli do Petrusa uočili su veliki broj tragova koji su vodili ka tvrđavi odustali su od napada i povukli se, misleći da je u tvrđavu pristiglo veliko pojačanje. O čestim bitkama sa Turcima na ovim prostorima svedoči i samo ime reke koja je od prolivene krvi u sukobima postala crna i od tog vremena dobila ime Crnica.

 

Krstata stena

Na centralnom delu platoa se nalazi kameni megalit u narodu poznat kao Krstasta stena. Zbog položaja na kome se nalazi i veličine ove stene  nastala je legenda da je kamen donela despotica Jerina u svojoj kecelji u središte svog dvorca. Na samoj ivici ambisa se nalaze ruševine kule, pa se pretpostavlja da su to ostaci grada Petrusa. Postoji priča da je pesniku Đuri Jakšiću ova stena poslužila kao inspiracija. Pesnik je službovao u ovim krajevima i često obilazio znamenitosti, pa je tako za vreme obilaska Petrusa, videvši ovu neobičnu stenu, napisao pesmu Otadžbina, zbog čega je ona dobila još jedan naziv Otadžbinski kamen. 

pratite moj rad i na društvenim mrežama:
facebook jom art magic

instagram jom_art_magic

Do sledećeg čitanja, 

Jovana Milutinović